Column: Kritieke metalen als bron van meer geopolitieke spanning
Het kan niet anders dat veel geopolitieke risicobarometers en indexen diep rood kleuren. Want het is inmiddels een lang rijtje met geopolitieke risico’s geworden. De gewapende conflicten, oorlog en menselijke tragedies treffen we aan in onder meer Oekraïne-Rusland, Israël-Hamas, Armenië-Azerbeidzjan (Nagorno-Karabach). Deze zijn zonder twijfel het meest verontrustend op dit moment, maar het zijn niet de enige (veen)brandhaarden in de wereld.
Want ondertussen nemen ook de zorgen over het Iraanse nucleaire programma weer toe en kan de relatieve stilte in Jemen elk moment eindigen. Het is ook nog steeds erg onrustig op het Afrikaanse continent (zoals in Ethiopië, de Sahel en Congo) en de spanningen lopen op tussen Taiwan en China, en tussen Pakistan en India. Maar het botert ook niet lekker tussen India en China (met af en toe wat oplaaiende grensconflicten), en trouwens ook niet tussen de VS en China (op meerdere fronten, waaronder nog steeds de handelsbetrekkingen). Maar in dit rijtje past ook de nervositeit in de Zuid-Chinese zee. En wat is Noord-Korea allemaal van plan? Of wat te denken van het toenemend populisme in Europa en/of de continue dreiging van terrorisme? Het is allemaal teveel om op te noemen en soms lijkt het alsof we het einde van het jaar niet gaan halen met z’n allen.
Geopolitieke donderslagen
Soms gebeurt er in geopolitiek opzicht in decennia relatief weinig en op andere momenten lijkt het alsof in één week een heel decennium zich afspeelt. De hierboven genoemde spanningen zijn daar wel het bewijs van, denk ik. Dergelijke geopolitieke gebeurtenissen hebben de afgelopen jaren een veel grotere invloed gekregen. De verwevenheid van sectoren mondiaal is groter geworden en veel internationale toeleveringsketens hebben zich in die jaren gevormd. De afhankelijkheid is dan soms gevaarlijk groot.
Neem bijvoorbeeld zeldzame aardmetalen. Deze metalen spelen een essentiële rol in de productie van veel defensiematerieel. Denk hierbij aan nachtzichtbrillen, precisiegeleide wapens, communicatieapparatuur, GPS-apparatuur, batterijen en andere defensie-elektronica. Maar ook worden de metalen veel verwerkt in de productie van permanente magneten, een belangrijk onderdeel van geavanceerde technologieën die essentieel zijn voor duurzame groei, van windturbines tot elektrische auto's en scooters. Zonder deze cruciale metalen komen dus ook nog eens de klimaatdoelstellingen in gevaar.
China zit op een beste berg zeldzame aardmetalen. Uit cijfers van het United States Geological Survey (USGS) blijkt dat het land een aandeel van ongeveer 70% heeft in de mondiale jaarlijkse output en bijna 40% van alle reserves aan zeldzame aardmetalen ligt nog verborgen in China. Het geeft China een unieke, bijna monopolistische positie. Dit stoot tegen het zere been van de EU en de VS. Beide zijn op zoek naar manieren om deze aanvoerbron te diversifiëren, om zo hun autonomie en hun economisch concurrentievermogen te waarborgen. Maar dat gaat allemaal niet zo vlot.
Zeldzame concurrent
"Samen met bondgenoten en partners wordt gewerkt aan het vergroten van het duurzame wereldwijde aanbod en het verminderen van de afhankelijkheid van geopolitieke concurrenten", zei de adjunct-directeur van de Amerikaanse Nationale Economische Raad vorig jaar nog. Maar de pijnlijke conclusie is dat de achterstand van de VS en ook de EU nog steeds groot is. Daarmee is een toeleverketen zonder China bijna ondenkbaar. Omdat veel zeldzame aardmetalen technisch moeilijk te delven zijn, brengt het hele proces hoge kosten met zich mee. Een extra struikelblok. Bovendien duurt het lang voordat het ontginnen op grote schaal kan plaatsvinden. Toch zal meer investeren in deze markt op den duur zijn vruchten afwerpen. Want met frequente geopolitieke wrijvingen en fragiele mondiale verhoudingen zijn zeldzame aardmetalen zomaar een belangrijke strategische geworden troef in de geopolitieke arena. Dan rest de vraag hoe lang China deze troef nog tegen de borst houdt.