De invloed van de inflatie op de lonen is nog niet zichtbaar
Het meest besproken percentage van deze week is 5,6. Zoveel procent steeg de inflatie in november, jaar-op-jaar. Een vaak gestelde vervolgvraag is dan: is dat al van invloed op de lonen? Met als achterliggende vraag: ontstaat er een loon-prijsspiraal, waarbij lonen en prijzen om en om versterken?
Onze visie is al enkele maanden dat de hoge inflatie tijdelijk is en dat loon-prijsspiralen geen reëel scenario zijn. De hoge inflatie is tijdelijk omdat de hoge energieprijzen ook weer zullen dalen en problemen met internationale toeleveringsketens weer opgelost zullen worden. Loon-prijsspiralen zijn geen reëel scenario omdat het niveau van cao-loonstijgingen – vrijwel altijd tussen de 1 en 3% - daar de laatste decennia simpelweg te laag voor is.
Vrijwel alle omstandigheden aan het einde van de wederopbouw waarbinnen loon-prijsspiralen ontstonden, zijn nu niet meer aan de orde. Geleide loonpolitiek, prijsbeleid en het plotseling beëindigen daarvan. Werkgevers die alleen instemmen met een loonsverhoging als ze toestemming van de overheid krijgen de prijzen mee te laten stijgen. Werknemers die dan voor die toestemming gaan staken. Hoge vakbondsledentallen. Een landelijke loonexplosie van soms wel 15%.
Maar dat de loon-prijsspiraal iets van de geschiedenisboekjes is, betekent niet dat de inflatie helemaal geen invloed op de lonen kan hebben. Een hoge inflatie leidt tot de wens om meer te verdienen, om de koopkracht op peil te houden. Maar in de cao-lonen van november, gepubliceerd, zien we dat nog niet terug. Net als in augustus, september en oktober stegen de cao-lonen 1,9% jaar-op-jaar.
De kijken iets verder vooruit. Die gaan niet over uitbetaalde, maar over afgesproken cao-lonen. Een nu afgesproken cao geldt bijvoorbeeld voor de komende een of twee jaar. Zo zijn in een periode van aantrekkende lonen de afgesproken cao-loonstijgingen hoger dan de daadwerkelijk uitbetaalde cao-lonen. De gemiddelde loonstijging in november, op twaalfmaandsbasis, was volgens AWVN 2,3%, zelfs iets lager dan in oktober (2,5%).
Maar op twee plekken kan de invloed van de inflatie alsnog zichtbaar worden: nog af te sluiten cao’s en incidentele lonen. Op 31 december verlopen een paar grote cao’s – aan die onderhandelingstafels wordt nu ongetwijfeld gesproken over de inflatiecijfers van oktober en november. En er kan van alles gebeuren buitenom de cao-loonstijging. Reageren mensen op prijsstijgingen door bijvoorbeeld langer op de arbeidsmarkt te blijven? Door de arbeidsmarkt te betreden? Of door meer uren te gaan werken?
In interne inkomensdata zien wij dat alles buitenom het cao-loon – gezamenlijk incidenteel loon genoemd - hoog is, maar niet stijgt. Bovenop de 1,9% cao-loonstijging die het CBS de afgelopen maanden rapporteerde, stijgen de lonen nog zo’n 0,5 tot 0,7 procentpunt. De totaal in Nederland verdiende brutolonen stijgen dus zo’n 2,5% jaar-op-jaar. Mocht de hoge inflatie aanleiding geven voor mensen om meer te gaan werken, dan zou dit incidenteel loon moeten gaan stijgen in december en januari. (Piet Rietman)