Minder schuldsaneringen en bijstandsgerechtigden

Beide cijfers van het CBS zijn ongekend laag. Sinds 2011 daalt de instroom in de WSNP en, daarmee samenhangend, enkele jaren later de uitstroom. Het aantal bijstandsgerechtigden is op het laagste niveau sinds 2013.

Het dalende aantal WSNP-trajecten is vooral te verklaren door beleid. In de afgelopen tien jaar bleef dit aantal trajecten dalen, in zowel de jaren dat de koopkracht steeg als daalde. Dankzij de opkomst van gemeentelijke schuldhulpverlening is de nadruk meer op preventie van schulden komen te liggen. Vroeg Eropaf-teams zorgen ervoor dat mensen niet in problematische schulden belanden en vervolgens dus ook niet in de WSNP.

Bij de daling van het aantal bijstandsgerechtigden wordt vaak de in 2015 ingevoerde 'verplichte tegenprestatie' als verklaring genoemd. Het is in de meeste gemeenten verplicht om bijvoorbeeld vrijwilligerswerk te doen om de volledige uitkering te behouden. Het aantal bijstandsgerechtigden daalde echter vóór 2015 al. Er zijn dit jaar vier pilots die kunnen laten zien wat beter werkt: de verplichte tegenprestatie, of een lichter regime.

Een belangrijkere verklaring voor het aantal bijstandsgerechtigden is de conjunctuur. Bij economische groei en een krappe arbeidsmarkt is in eerste instantie de instroom van bijstandsgerechtigden laag. Bij een zeer krappe arbeidsmarkt komt daar bovendien een hoge uitstroom bij van bijstandsgerechtigden die langere tijd niet gewerkt hebben.

Vanwege de hoge inflatie is het te verwachten dat sommige huishoudens in de komende jaren in de knel komen. In deze twee cijfers zal dat echter niet goed terug te zien zijn. Het aantal bijstandsgerechtigden zal gelijkblijven of licht dalen, uitgaande van onze werkloosheidsverwachting. Die is 3,8% voor dit jaar, 4,2% voor volgend jaar, en daalt dan weer verder. Binnen de groep bijstandsgerechtigden zijn echter wel grote problemen te verwachten doordat de hoogte van de uitkering, gecorrigeerd voor inflatie, fors daalt.

Dat leidt logischerwijs tot een toestroom van bijstandsgerechtigden in de schulden, net als een te verwachten toestroom van werkenden en AOW-gerechtigden. Omdat WSNP-trajecten vaak voorkomen worden, zijn er andere, belangrijkere indicatoren. Dit is bijvoorbeeld het aantal huishoudens dat problematische schulden heeft, spaargeld opneemt, uitgaven uitstelt of consumptieve kredieten afsluit. (Piet Rietman).