Uitkomsten COEN een signaal dat conjunctuur toch afzwakt?
De Nederlandse economie groeide in het tweede kwartaal spectaculair met 2,6% ten opzichte van het eerste kwartaal van 2022. Een recessie lijkt met dit cijfer ver weg. Toch zijn er ook minder positieve signalen voor de rest van dit jaar en 2023. Het producentenvertrouwen in de industrie is sinds het begin van dit jaar licht gedaald. Hoewel ondernemers nog tevreden zijn met de recente resultaten, zien zij de toekomst minder optimistisch tegemoet. Eenzelfde beeld komt naar voren uit de recent gepubliceerde conjunctuurenquête Nederland (COEN), dat een nog bredere groep bedrijven bevraagt over de stand van de economie. De enquête wijst uit dat veel ondernemers somber gestemd zijn over het economisch klimaat en aangeven dat hun winstgevendheid onder druk staat.
Over de omzet in het derde kwartaal zijn de meeste ondernemers nog wel positief. Het merendeel van hen meldt een verbetering. Maar dit komt ook doordat de lockdownmaatregelen zijn losgelaten en sectoren die daar veel last van hadden, zoals de horeca, herstel optekenen. Daarnaast is er sprake van een duidelijke verbetering bij de sector delfstoffenwinning, die profiteert van de sterke stijging van de grondstoffenprijzen.
Bij andere sectoren vormt de grondstoffenprijsstijging juist een reden tot zorg. Dit is terug te zien in de omzetverwachtingen voor het komend kwartaal. Nog maar een kleine meerderheid van de ondernemers houdt rekening met een verbetering van de omzet. Zowel in het binnen- als in het buitenland staat de omzetgroei onder druk. De omzetgroei die er is, wordt voor een belangrijk deel gerealiseerd door de hogere afzetprijzen, niet door hogere afzetvolumes. Maar ondernemers zien minder ruimte voor verdere prijsverhogingen, vermoedelijk omdat de reële inkomens van gezinnen onder druk staan, evenals de tijdens corona toegenomen spaartegoeden van gezinshuishoudens.
Orderpositie royaal
Het merendeel van de bevraagde ondernemers zag het afgelopen kwartaal weer meer orders binnenkomen. Dankzij de verdere verbetering zijn ondernemers nog altijd positief gestemd over hun orderpositie. Dit geldt met name voor degenen die actief zijn in de industrie en transport. Toch houden weinig ondernemers rekening met een verdere verbetering van de orderpositie. De afzwakking is in vrijwel alle sectoren zichtbaar.
Tegelijkertijd ziet een groter aantal bedrijven de voorraad eindproduct groeien. Voorraadtekorten vormen dus minder vaak een belemmering om aan klanten te leveren. De recente afzwakking van de lockdownmaatregelen in China draagt hieraan bij. Het is echter onzeker of deze verbetering duurzaam is, want het aantal besmettingen loopt weer op in China. Bovendien belemmeren de lage waterstanden in de Europese rivieren het transport. Ook hierdoor kan de toevoer van nieuwe voorraad in het gedrang komen.
Arbeidsmarkt krap
Een meerderheid van de ondernemers wil extra werknemers in dienst nemen. Dit geldt vooral voor de sectoren horeca en cultuur, die door de coronacrisis zijn getroffen, en voor de ICT-sector, waar personeel al jarenlang nauwelijks aan te slepen is. Toch zijn er minder ondernemers met personeelsuitbreidingsplannen dan in voorgaande kwartalen. Blijkbaar ervaren ondernemers nog steeds een tekort, maar worden zij voorzichtiger met vacatures plaatsen. Hetzelfde is terug te zien bij de investeringen. Het aantal ondernemers dat meer wil investeren is in overtal, maar dat overtal wordt door de toegenomen onzekerheid over de economie wel kleiner.
Veel ondernemers zijn nog positief over het concurrentievermogen van hun bedrijf. De recente daling van de wisselkoers van de euro versus de dollar zou moeten bijdragen aan een verdere verbetering van de concurrentiepositie. Vooralsnog is dat echter niet terug te zien in de enquêteresultaten. De inschatting van de concurrentiepositie ten opzichte van branchegenoten buiten de eurozone is namelijk minder positief geworden.
De uitkomsten van de conjunctuurenquête wijzen uit dat de vooruitzichten in vrijwel alle sectoren verslechteren. Daarmee stijgt het risico dat de economische groei de komende kwartalen onder druk komt. (Philip Bokeloh)