China: Het draait om 'chokepoints'

VS-China: Nieuwe spanningen rond knelpunten (chokepoints) illustreren fragiel evenwicht

Eerder deze maand werden de betrekkingen tussen de VS en China behoorlijk op de proef gesteld, nadat China een nieuw regime van exportbeperkingen op zeldzame aardmetalen en gerelateerde producten presenteerde, en tevens een verhoging van de havengelden voor Amerikaanse schepen aankondigde. Wij denken dat deze stappen bedoeld zijn als spiegeling van eerdere Amerikaanse initiatieven op dit gebied. De afgelopen jaren heeft de VS een breed netwerk van exportbeperkingen op halfgeleiders opgezet, bedoeld om China’s toegang tot de meest geavanceerde chips en bijbehorende machines te beperken. Een opmerkelijke versnelling in dit verband vond eind september plaats, toen het Amerikaanse ministerie van Handel (Bureau of Industry and Security) besloot de zogeheten ‘entity list’ uit te breiden met dochterondernemingen die voor minstens 50% eigendom zijn van bedrijven die al op die lijst staan. In de praktijk betekent dit een enorme wereldwijde uitbreiding van het aantal bedrijven dat door dit beleid wordt gereguleerd – deze stap speelde ook een rol in het recente geval van het Nederlandse halfgeleiderbedrijf Nexperia.

Het lijkt erop dat Beijing, dat al bezorgd was over de manier waarop de Amerikaanse regering haar mondiale grip op de halfgeleiderstromen naar China heeft aangescherpt, van mening is dat de laatste Amerikaanse stappen de ‘geest van goede wil’ hebben geschonden die nog aanwezig leek tijdens de laatste bilaterale VS-China gesprekken in Madrid medio september. Met dit nieuwe exportregime voor zeldzame aardmetalen weet Beijing dat het de VS evenaart op het gebied van ‘knelpuntbeleid’. Dit creëert proportionele onderhandelingsmacht in toekomstige handelsbesprekingen met de VS. Bovendien geeft het Beijing potentiële invloed op landen die bereid zijn samen te werken met de VS tegen China (op een manier die de machtsstrijd van de VS tegenover andere landen in hun benadering van China spiegelt).

Washington reageerde aanvankelijk kritisch op de laatste stappen van China, waarbij president Trump dreigde met nieuwe hoge tarieven (wat feitelijk het einde van de medio mei overeengekomen wapenstilstand zou betekenen), en exportcontroles op ‘kritieke software’. Minister van Financiën Bessent dreigde ook met zeer hoge tarieven en riep op tot een gezamenlijke G7-reactie op de laatste Chinese stappen. De afgelopen dagen heeft de VS echter een meer verzoenende toon aangeslagen. Trump verklaarde publiekelijk dat de hoge dreigende tarieven voor China ‘niet houdbaar’ zijn, en bevestigde zijn plan om over twee weken de Chinese president Xi te ontmoeten, net voor de deadline van het Geneefse bestand op 10 november. Hij noemde exportbeperkingen op zeldzame aardmetalen, fentanyl en soja als de belangrijkste actuele kwesties met betrekking tot China. Bessent gaf aan dat hij met de Chinese vicepremier He zou overleggen ter voorbereiding op deze presidentiële ontmoeting. Beijing bekritiseerde aanvankelijk de VS voor het dramatiseren en het opzetten van landen tegen China, maar maakte ook duidelijk dat het nog steeds geïnteresseerd is in een deal. Aan de zijlijn van de jaarlijkse IMF-vergaderingen in Washington vorige week verklaarden Chinese autoriteiten dat het opzetten van het exportregime voor zeldzame aardmetalen de normale handelsstromen niet zal beïnvloeden. De financiële markten reageerden positief op de laatste tekenen van afnemende spanningen.

Al met al bevestigen de laatste ontwikkelingen onze eerdere observaties dat de spanningen tussen de VS en China zich in een ‘fragiel evenwicht’ bevinden, waarbij de focus meer is verschoven naar knelpunten (zie ook China: Focus in VS-China gesprekken verschuift van tarieven naar knelpunten). Beide landen zullen zich waarschijnlijk nog herinneren uit de escalatie in april dat grote schokken als gevolg van een ernstige escalatie niet bijzonder welkom zijn gezien de huidige staat van beide economieën. Wij achten het onwaarschijnlijk dat de VS en China nu hun exportregimes volledig zullen afschaffen, maar ze zouden kunnen onderhandelen over hoe ze hiermee omgaan en ‘terughoudendheid’ betrachten op dit vlak. Ondertussen zou een vernieuwde handelsdeal wellicht ook afspraken over fentanyl en soja kunnen omvatten.

Groei op jaarbasis daalt in Q3 onder de 5%, zoals verwacht

Vanmorgen kwam de jaarlijkse reële BBP-groei van China voor het derde kwartaal volledig overeen met onze verwachtingen, op 4,8% j-o-j (Q2: 5,2%, consensus: 4,7%). De kwartaalgroei werd iets hoger gerapporteerd dan de consensusverwachtingen, inclusief de onze, op 1,1% k-o-k s.a., terwijl de uitkomsten voor eerdere kwartalen opnieuw enigszins werden herzien (2e kwartaal: licht neerwaarts bijgesteld naar 1,0% k-o-k, consensus 0,8%). Hiermee dook de groei op jaarbasis in het derde kwartaal voor het eerst in een jaar weer onder de 5%. Toch ligt China op schema om het groeidoel voor geheel 2025 van ‘rond de 5%’ te halen, met een gemiddelde groei van 5,1% in de eerste drie kwartalen van dit jaar tot nu toe. Wij zullen onze groeiverwachtingen voor 2025-26 binnenkort herzien en publiceren in onze Global Outlook 2026, waarbij we ook onze groeiverwachting voor 2027 toevoegen.

Septemberdata tonen verdere daling van investeringsgroei, sterke industriële productie

De macrodata over september bevestigden de opmerkelijke vertraging van de investeringsgroei die de afgelopen maanden is waargenomen. Voor het eerst sinds de initiële Covid-schok in 2020 viel de jaarlijkse investeringsgroei terug in negatief gebied, tot -0,5% j-o-j in januari-september (jan-aug: 0,5%, consensus: 0,1%). De investeringen in vastgoed daalden verder in krimpgebied, terwijl de investeringsgroei in de industrie en infrastructuur verder vertraagde. Daarentegen kwam de industriële productie veel sterker uit dan verwacht, op 6,5% j-o-j (aug: 5,2%, consensus: 5,0%). Met de detailhandelsverkopen stabiel op 3,0% j-o-j (in lijn met consensus, augustus: 3,4%), blijft de aanbodzijde duidelijk sterker dan de vraagzijde. Ondertussen verslechterden de data voor de vastgoedsector, met een verdere daling van de verkoop van woningen (naast de investeringen in vastgoed). Het werkloosheidspercentage daalde licht, tot 5,2% (aug: 5,3%).

Al met al verwachten wij nog steeds meer gerichte stimulering en stapsgewijze monetaire verruiming (maar geen ‘bazooka’) om de groei te beschermen richting 2026 (zie ook China: Een groeivertraging beheersen bij een 'hete' aandelenmarkt). Afgelopen vrijdag verklaarde het ministerie van Financiën dat provincies CNY 500 miljard (ongeveer USD 70 miljard) aan ongebruikte quota mogen gebruiken om extra lokale obligaties uit te geven. Dit kan worden gebruikt om extra investeringen te financieren, maar ook voor andere doelen zoals het verminderen van off-balance sheet schulden of het wegwerken van betalingsachterstanden bij bedrijven.

CCP bespreekt deze week het 15e Vijfjarenplan (2026-2030)

Van 20-23 oktober komt de Communistische Partij van China bijeen voor het zogeheten vierde plenum, om het 15e Vijfjarenplan voor de periode 2026-2030 te bespreken. De recente opleving van (knelpunt)spanningen met de VS zal waarschijnlijk een belangrijke achtergrond vormen voor deze bijeenkomsten, en dit kan betekenen dat de CCP het belang blijft benadrukken van het verder ontwikkelen van hoogwaardige maakindustrie en het verminderen van afhankelijkheden in strategische sectoren. Gezien de complexere externe situatie en de zwakte van de binnenlandse vraag te midden van een dieper wordende vastgoedcrisis, is het echter waarschijnlijk dat – althans op papier – de herstructurering van de binnenlandse economie meer aandacht zal krijgen in het komende plan. In haar oktober WEO roept het IMF een land met een groot overschot op de lopende rekening zoals China ook op om meer inspanningen te leveren om de economie te herstructureren. Belangrijk om in de gaten te houden is dus welke maatregelen worden gepresenteerd om de consumptie te versterken: naast traditioneel vraagbeleid zou structurele consumptieondersteuning kunnen komen van beleid gericht op het versterken van het sociale vangnet en het ondersteunen van huishoudinkomens. De blauwdruk die volgende week wordt besproken, zal alleen algemene richtingen geven. Het beleid zal verder worden uitgewerkt op de Centrale Economische Werkconferentie in december, waarbij economische doelstellingen doorgaans worden goedgekeurd op de jaarlijkse zitting van het Nationale Volkscongres begin maart 2026.