Column: Koolstofarm onder hoogspanning
Ursula zag het met bijna lede ogen aan. De achterstand van Europa in de schone technologie sector nam zichtbaar toe. Het EU-blok werd meer-en-meer ondergesneeuwd door de VS en China, die talrijke stimuleringsmaatregelen namen om hun koolstofarme belangen veilig te stellen. Ursula kon het hier niet bij laten zitten en zij lanceerde haar eigen EU-cleantechplan: ‘Green Deal Industrial Plan: putting Europe's net-zero industry in the lead’. Deze ambitie kan echter de nodige extra botsingen van belangen opleveren tussen de machtsblokken, die toch al onder hoogspanning staat.
Opleving van de mondiale spanningen
De Koude Oorlog – die vlak na de Tweede Wereldoorlog begon – duurde bijna 45 jaar. In 1991 viel het doek voor de USSR en ging de wereld een periode tegemoet van relatieve ontspanning. De Koude Oorlog was voorbij! Althans, zo leek het. Achteraf gezien was het niets anders dan een veenbrand die in al die jaren na 1991 verder woede, want echt vertrouwen over en weer is er nooit geweest. In 2022 breidt de veenbrand zich pas echt bovenaards uit. De spanningen zijn weer terug als nooit tevoren. De laat dit goed zien. De index bereikte in februari 2022 een nieuwe piek in 17 jaar. De oorlog in Oekraïne, met oplopende spanningen tussen Rusland en de NAVO tot gevolg, was hiervoor natuurlijk de aanleiding. We zijn ruim een jaar verder en nog steeds staat de index op een relatief hoog niveau.
Maar niet alleen nemen de spanningen toe door de oorlog in Oekraïne. Ook op andere fronten lijkt een conflictsituatie in de dop te ontstaan. Neem bijvoorbeeld de strijd om zeldzame aardmetalen, waarbij China een monopoliepositie heeft. Dit wekt wrevel. Want voor veel landen zijn deze materialen cruciaal. Bijvoorbeeld vanwege de toepassingen in defensiematerieel en hun verwerking in veel koolstofarme technologieën. Daarin hebben zij hun strategisch belang ondertussen wel bewezen. Het verhoogt de rivaliteit tussen de grote machtsblokken: China, Rusland, de VS en de EU.
Maar het gaat nog verder dan dat. Zo heeft de Inflation Reduction Act (IRA) van de VS de zorgen in Europa verder vergroot. De IRA betreft investeringen, belastingvoordelen en subsidies om de broeikasgasemissies van de VS sneller terug te dringen met schone technologieën. Uiteindelijk verhoogt de IRA de mondiale concurrentie, intensiveert het de strijd om de zeldzame aardmetalen, stimuleert het de verplaatsing van EU-cleantechbedrijven naar de VS en discrimineert het de EU-cleantechexport naar de VS. En ondertussen investeert China vrolijk verder in cleantech.
Zon- en windgigant
Goldman Sachs denkt dat China tegen 2030 waarschijnlijk bijna drie keer meer windturbines en zonnepanelen gaat installeren dan het huidige doel. Allemaal om het land zelfvoorzienend te maken op het gebied van energie. Het rapport voorziet dat de Chinese capaciteit van zonne- en windenergie 3.300 gigawatt zal bereiken in 2030, ruim boven de eerdere regeringsdoelstelling van 1.200 gigawatt. Volgens de Goldman analisten zal het land hiervoor circa 520 gigawatt aan energieopslag nodig hebben. En dit betekent dat de opslagcapaciteit van de batterij 70 keer hoger zou zijn dan het niveau van eind 2021. Kortom, ook China heeft voorlopig pole position in de cleantechrace.
De Europese Commissie blijft echter zelfverzekerd: ‘Europe is determined to lead the cleantech revolution’, aldus Ursula. Het doel is om tegen 2030 ten minste 40% van de EU-behoefte aan schone technologieën in de EU zelf te produceren. Hierbij zijn de hoogste doelstellingen vastgesteld voor windenergie en warmtepompen. Daar moet het aandeel tegen 2030 zo’n 85% zijn. Maar het klinkt allemaal erg ambitieus. Duidelijk is dat het EU-plan de marktverhoudingen wat meer op scherp gaat zetten. Ongetwijfeld blijft daarmee mondiaal de nervositeit nog wel even rondhangen.