Column: Rem op EU-milieubeleid
Over drie dagen mogen we stemmen voor een nieuw Europees Parlement. De uitslag lijkt echter al een gelopen race. Want de kans op een ‘ruk naar rechts’ is het grootst, blijkt uit veel peilingen. Het is een reflectie van de huidige politieke sfeer in veel EU-landen, waar rechts beleid inmiddels de boventoon voert. Sterker nog, het aantal EU-landen met een (nu nog) linkse regering is op één hand te tellen. Met het aanstaande rechtse EU-beleid vervaagt in ieder geval de groene agenda.
Fragmentatie
Mijn collega Philip Bokeloh heeft eind april van dit jaar een interessante analyse geschreven over de Europese verkiezingen en de verschuivingen in het politieke landschap. In de zijn betoog met als titel ‘Verdere fragmentatie dreigt Europees Parlement te verzwakken’ laat hij zien dat het politieke landschap in Europa meer-en-meer uiteenvalt of fragmenteert. Grote traditionele partijen verliezen terrein, terwijl de kleinere partijen op steeds meer steun kunnen rekenen. Het is een trend die zichtbaar is op zowel nationaal als Europees niveau. Het is ook een zorgwekkende trend, want het zorgt er uiteindelijk voor dat het vormen van coalities in Europa steeds moeilijker wordt. De fracties in het Europees Parlement bestaan namelijk uit diverse partijen uit de diverse lidstaten, inclusief enkele onafhankelijke parlementariërs in het Europees Parlement. Dan kunnen de meningen zomaar snel uiteenlopen. Dit beïnvloedt ook het uiteindelijke stemgedrag van de diverse partijen binnen de EU-fracties. Het werkt allemaal nadelig door op de effectiviteit van het bestuur. Dan wordt vanzelf het vormen van coalities op beleidskwesties een meer complexe opgave en is de kans groot dat we een beleidsarmere periode tegemoet gaan.
Concurrerende thema’s
De komende verkiezingen zullen in ieder geval worden gedomineerd door de oplopende zorgen over migratie, klimaatverandering, militaire conflicten en de economie. Welke van deze thema’s de boventoon gaat voeren verschilt per kiezer natuurlijk. Dit is sterk afhankelijk van hun nationaliteit, leeftijd, geslacht en opleiding. Zo geven Italianen bijvoorbeeld vaker aan dat ze zich zorgen maken over de toestand van de economie. De jongere generatie lijkt zich meer zorgen te maken over klimaatverandering dan oudere Europeanen. En hoger opgeleiden blijken zich relatief minder zorgen te maken over migratie. Twee van deze onderwerpen zullen echter het meest dominant zijn in de motivatie van kiezers om hun stem uit te brengen: migratie en klimaatverandering. Vier jaar geleden kreeg de bezorgdheid over klimaatverandering nog alle aandacht. Het thema staat nog steeds hoog op de EU-agenda, maar de urgentie lijkt weggeëbd. Nu voert migratiebeleid de boventoon.
Klimaatnationalisme
De groene agenda is dus minder populair op rechts. Daar staan de klimaatambities op een veel lager pitje. Maar dat wil niet zeggen dat zij het hele klimaatbeleid direct naar de schredder verwijzen. De rechter flank vindt het beschermen van het 'nationale' milieu veel belangrijker dan de 'mondiale' klimaatverschijnselen. Zij willen juist een rem op beleidsvorming op supranationaal niveau.
Daarnaast speelt de betaalbaarheid van de energietransitie ook een grote rol. Een veel gehoord argument is dat de groene beleidsverplichtingen amper op de brengen zijn voor het bedrijfsleven, met name voor het mkb. Al met al knaagt dit vervolgens aan de internationale concurrentiekracht van veel exporterende bedrijven. Er wordt daarnaast in het EU-bedrijfsleven ook regelmatig geklaagd over het zwakke investeringsklimaat in de EU. Dan krijgt de bescherming van het lokale bedrijfsleven, werkgelegenheid en economie vanzelf veel meer aandacht.
Het wordt in ieder geval een hele opgave om alle rechtse kikkers in de groene kruiwagen te houden. Dan is de kans groter dat het nieuwe (meer rechts georiënteerde) Europese Parlement zal pleiten voor een meer geleidelijke energietransitie, waardoor de vergroening zal vertragen. Maar laten we nog maar even niet op de marsmuziek vooruitlopen. Het startschot is nog niet gevallen. Maar als rechts de race uiteindelijk wel wint, laat hen dan maar een tijdje aan de klimaatknoppen draaien, nadat links dat jaren heeft gedaan. En wie weet, misschien zitten we er binnenkort warmpjes bij.