De sterke wil van ETS-bedrijven
Het is cijferseizoen. Veel bedrijven komen dan met hun bedrijfscijfers en de geboekte resultaten. De persberichten van veel industriële bedrijven zullen – als grootverbruikers van energie – ongetwijfeld een verwijzing hebben naar de impact van de stijgende kosten van gas en elektriciteit op het resultaat en ook op de producentenprijzen. Bij deze verwijzing alleen zal het echter bij vooral de grote industriële uitstoters van broeikasgassen (BKG) niet blijven. Ook de trend in de CO2-prijs krijgt meer invloed op de producentenprijzen van EU-ETS bedrijven en daarmee indirect op het resultaat.
Het ABC van EU ETS en CBAM
Sinds de invoering van het Europese emissiehandelssysteem voor de uitstootrechten van BKG (ook wel EU ETS-systeem) in 2005 is het systeem driemaal herzien: in 2008, 2013 en 2021. De meeste van deze herzieningen waren bedoeld om het systeem restrictiever en effectiever te maken. In de periode 2005-2007 waren de emissierechten zo overvloedig uitgedeeld, wat de CO2-prijs extreem laag hield. Van 2008-2012 werden meer bedrijven en installaties toegevoegd. Bovendien werd ook de uitstoot van stikstof onderdeel van het EU-ETS-systeem. De CO2-prijs begon weer te stijgen. Van 2013-2020 werden nog meer BKG toegevoegd aan het systeem en kreeg de Market Stability Reserve (MSR) een rol, waarmee meer flexibiliteit in het aanbod van emissierechten werd gecreëerd voor meer balans in vraag en aanbod, en dus prijsstabiliteit.
Koolstoflekkage
Met de introductie van het EU-ETS-systeem is de bezorgdheid over koolstoflekkage echter ook toegenomen. Zodra de producentenprijs van fabrikanten in de EU toeneemt door de additionele kosten van de uitstoot, verliezen daarmee diezelfde EU-fabrikanten op hun concurrentiekracht ten opzichte van niet-EU producenten. Want die hoeven immers niet met een prijs op uitstoot te rekenen. EU-fabrikanten besluiten dan eerder om hun productiefaciliteiten te verhuizen naar regio’s die buiten het EU ETS-systeem vallen (de lekkage), terwijl de mondiale uitstoot niet wordt verminderd. Bovendien neemt het aantal banen in Europa daardoor af.
Om een gelijk speelveld te creëren voor EU-producenten wordt de Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) geleidelijk ingevoerd. Een overgangsfase van drie jaar die ingaat op 1 januari 2023, met alleen een rapportageverplichting voor importeurs. Daarna – vanaf 1 januari 2026 – moeten importeurs daadwerkelijk CBAM-certificaten gaan kopen, waarvan de prijs gelieerd is aan de CO2-prijs.
Competitiviteit
Recent hebben we gekeken naar het verband tussen de producentprijzen, de CO2-prijs en de energieprijzen. De sterke toename van de energieprijzen en de CO2-prijs ten opzichte van een jaar geleden vinden we niet terug in de producentenprijsindex. Dit heeft volgens ons een verband met de sterke wil van bedrijven om vooral hun competitiviteit op peil te houden. Bekend is namelijk dat dezelfde industriële bedrijven in de VS vijf keer minder betalen voor hun gas dan hun concurrenten op het Europese continent.
Veel ETS-bedrijven doen dus alvast een schot voor de boeg in dit cijferseizoen en temperen de verwachtingen over de resultaten voor de rest van dit jaar. Want de energieprijzen en de CO2-prijs blijven voorlopig nog wel enige invloed uitoefenen op de producentenprijs.