ESG & Economie - Sterke groei in EU clean tech handel

• De energietransitie heeft geleid tot een bloeiende handel in zowel transitiegrondstoffen als schone technologieën

• Schone technologieën, met China als grootste leverancier, worden door de EU vaker geïmporteerd dan geëxporteerd

• Begin 2025 is de EU per saldo netto-exporteur van schone technologie, met name door een sterke toename van de uitvoer van EVs

• Duitsland is de grootste netto exporteur van schone technologieën binnen de EU en Nederland is de grootste netto importeur

• De EU-handel in clean tech is gemiddeld met 57% per jaar gegroeid sinds 2017, mede door de inwerkingtreding van het Akkoord van Parijs

Handel in transitiegrondstoffen en clean tech in extra-EU-27

De energietransitie heeft geleid tot een bloeiende handel in zowel transitiegrondstoffen (in dit geval koper, nikkel, kobalt, grafiet en lithium, zowel de delfstoffen als de geraffineerde materialen) en schone technologieën (zoals elektrische voertuigen (EV), batterijen voor energieopslag, zonnepanelen, windenergie, warmtepompen en waterkrachttechnologieën).

Europa is met de behoefte aan transitiedelfstoffen grotendeels afhankelijk van buitenlandse leveranties. De handelsbalans van de EU op het gebied van transitiedelfstoffen laat sinds 2005 een structureel tekort zien. Hierdoor heeft de EU een verhoogd risico op verstoringen in toeleveringsketens door mogelijk protectionistische of handelsbeperkende maatregelen van belangrijke toeleveranciers. Met de transitiedelfstoffen die de EU invoert wordt onder andere geraffineerd materiaal gemaakt. Ook dit segment kent een levendige handel, waarbij de EU vaker netto importeur is dan netto exporteur. Over de eerste twee maanden van 2025 is de export van geraffineerd materiaal toegenomen met 18% op jaarbasis, terwijl de import ervan met 8% is gestegen.

Uit onderstaande rechter figuur blijkt dat de EU op het gebied van schone technologieën meer invoert dan uitvoert (in termen van waarde). Alleen in 2017 en begin 2025 was de exportwaarde kortstondig hoger dan de importwaarde. Maar over het algemeen is de handelsbalans van de EU op het gebied van schone technologieën vaker negatief. Begin 2025 is de handelsbalans ongeveer in evenwicht, waarbij zowel de invoer als de uitvoer een vergelijkbare waarde vertegenwoordigen. Het evenwicht komt door een sterke groei van de EU uitvoer van elektrische voertuigen en een krimp in de invoer van elektrische auto’s vanuit China. Bij de invoer hebben overigens ook batterijen en zonnepanelen veel invloed op de trend.

Sinds 2010 zijn de eerste elektrische auto’s op grotere schaal commercieel beschikbaar, maar een echte doorbraak laat lang op zich wachten. In 2015 bereiken de elektrische voertuigen een marktaandeel van circa 1% wereldwijd. De handel in elektrische voertuigen en haar marktaandeel versnelt pas na 2017. Dit valt deels ook samen met de inwerkingtreding van het Akkoord van Parijs over klimaatverandering in november 2016. Mede daardoor liep het marktaandeel van de elektrische voertuigen in 2020 op tot zo’n 4-5%. In 2024 waren elektrische voertuigen goed voor meer dan 20% van alle nieuwe autoverkopen wereldwijd. Het marktaandeel van de elektrische auto in de EU ligt op zo’n 15% in 2024. Vanaf 2017 neemt overigens ook de handel in allerlei andere schone technologieën een vlucht, zoals de handel in batterijen en zonnepanelen. In de totale handel van veel schone technologieën worden vooral China en de VS belangrijke handelspartners.

Ongeveer tweederde deel van de totale invoer van schone technologieën in de EU is afkomstig uit China. Het gaat hier om een grote verscheidenheid aan schone technologieën, vooral elektrische voertuigen, maar ook batterijen en zonnepanelen. Op de tweede plaats staat – op grote afstand – Zuid-Korea met een aandeel van 7% in de invoer van schone technologieën door de EU, gevolgd door de VS en het VK met beide een aandeel van 6%. In de EU – maar ook in de VS – wordt de relatief goedkope export van China nauwgezet in de gaten gehouden om dumping van goedkopere goederen te voorkomen. De Chinese goederen zijn vaak relatief goedkoop omdat de kosten voor arbeid, energie en koolstof lager liggen. Daarnaast dragen bepaalde gunstige subsidieregelingen soms bij aan een ongelijk speelveld. Dit geldt inmiddels ook voor de markt voor schone technologieën. De Chinese schone technologieën kunnen tegen veel lagere kosten worden gemaakt, die vervolgens de vervaardiging ervan op het Europese continent ondermijnen. De EU kan door handelsmaatregelen en/of regelgeving ervoor zorgen dat de EU clean tech industrie niet worden weggeconcurreerd door oneerlijke concurrentie.

De EU heeft een positieve handelsbalans met de VS en met het VK. Het betreft hier vooral de handel in elektrische voertuigen, waarbij vooral Duitsland veel exporteert naar deze landen. De EU exporteert het meeste van haar schone technologieën naar het VK. Dit land heeft een aandeel van 27% in de totale EU uitvoer van schone technologieën. Daarna volgt de VS met een aandeel van 25% en Noorwegen maakt met een aandeel van 7% de top drie compleet.

De EU export van schone technologie heeft een sterke groei gekend sinds 2017, met name door de verkoop van elektrische voertuigen. De verwachting is dat deze EU export de komende jaren verder zal toenemen, maar niet alleen in elektrische voertuigen. Dit komt doordat de EU de ambitie heeft uitgesproken om de vervaardiging van allerlei andere schone technologieën tegen 2040 sterk uit te bouwen. De EU heeft zich als doel gesteld om de grote afhankelijkheid van buitenlandse schone technologieën verder en sneller te verminderen. Dit wil zij bereiken door te investeren in de vervaardiging van schone technologieën op het Europese continent en de zelfvoorzienendheid te vergroten. Dit betekent dat tegen 2030 in 40% van de EU-behoefte aan schone koolstofarme technologieën moet kunnen worden voorzien. Dit doel geldt specifiek voor een aantal ‘strategische netto-nultechnologieën’, waaronder zonne- en windenergie, batterijen, warmtepompen, elektrolyse-apparatuur en brandstofcellen, biogas/biomethaan en koolstofafvang, -gebruik en -opslag (CCS). Om dit te bereiken helpt stimulerend EU-beleid gericht op de innovatie in schone technologieën. De eerste stappen in deze richting zijn inmiddels gezet. Zo zal de Clean Industrial Deal meer dan EUR 100 miljard vrijmaken om de productie van en innovatie in schone technologieën in de EU blijvend te ondersteunen. Zonder dergelijke overheidssteun in de verdere ontwikkeling van schone technologieën – bijvoorbeeld via tijdelijke belastingmaatregelen of via dergelijke subsidies – kan de transitie naar een koolstofneutrale economie vertraging oplopen, aangezien dan de financieringsrisico’s hoger zijn.

Handel in clean tech naar EU-lidstaten

In de totale invoer van goederen van buiten de EU hebben vier grote landen een gezamenlijk aandeel van circa 67%. In 2024 was Duitsland verantwoordelijk voor 27% van de invoer, gevolgd door Nederland (18%), Frankrijk (11%) en Italië (11%). Dezelfde vier landen waren ook de grootste exporteurs in 2024 van de uitvoer naar landen buiten de EU, met een gecombineerd aandeel van 70%. Duitsland was hierin goed voor 34% van de uitvoer, gevolgd door Italië (13%), Nederland (12%) en Frankrijk (11%). De verhoudingen in de handel van specifiek schone technologieën van en naar landen buiten de EU liggen echter iets anders. Duitsland blijft zowel in de invoer als in de uitvoer van schone technologieën het land met het grootste aandeel. Het gaat hierbij vooral om de invoer van elektrische voertuigen en batterijen. Nederland, België en Spanje maken de top vier compleet wat betreft de invoer van schone technologieën. De top vier heeft hier een gezamenlijk aandeel van 65% in de totale invoer van schone technologieën. Nederland voert met name veel batterijen en zonnepanelen in, terwijl België vooral elektrische voertuigen invoert. Spanje importeert grote hoeveelheden zonnepanelen.

In 2024 is de invoer van schone technologieën afgenomen met 23%. Dit kwam met name doordat de invoer van elektrische voertuigen met 24% afnam. Dit was het gevolg van ingevoerde extra importtarieven door de EU in 2024 op in China geproduceerde elektrische voertuigen, als tegenreactie op het subsidiebeleid van de Chinese overheid voor het maken van elektrische voertuigen. Er werden invoerheffingen ingesteld van maximaal 35% op Chinese elektrische voertuigen, bovenop de reeds bestaande invoerheffing van 10%. De extra tarieven hebben vervolgens de Chinese elektrische voertuigen in de EU een stuk duurder gemaakt, wat heeft geleid tot een daling van de vraag en dus de import ervan.

Duitsland domineert de export van schone technologieën naar landen buiten de EU. Het land heeft hierin een aandeel van 54% in het totaal van de uitvoer van schone technologieën door de EU. Ook hier gaat het voornamelijk om elektrische voertuigen. Zweden, België en Frankrijk maken de top vier compleet, waarbij deze drie landen elk een aandeel hebben van zo’n 5-6% in het totaal van de uitvoer van schone technologieën door de EU.

Per saldo zijn slechts zes landen van alle EU-lidstaten netto exporteur van schone technologieën, waarvan Duitsland verreweg de grootste is. Op grote afstand volgen Zweden en Denemarken. De overige drie landen volgen in termen van waarde na Denemarken. Dit betekent dat 21 EU-lidstaten netto importeur zijn van schone technologieën. Hiervan is Nederland de grootste, gevolgd door België en Spanje. Aangezien zowel Nederland als België beschikken over strategische havens die een groot deel het achterland van Europa bedienen, heeft de doorvoer van schone technologieën naar de rest van Europa een groot aandeel in de handelscijfers.

De handel in schone technologieën zit in de lift. Zowel de invoer als de uitvoer van schone technologieën is in de afgelopen negen jaar sterk gestegen, met gemiddeld zo’n 57% per jaar. De sterke groei is met name versneld sinds 2017, toen het Akkoord van Parijs in werking trad en de vraag naar schone technologieën de overhand kreeg. De jaarlijkse groei in de handel in schone technologieën presteert ongeveer factor 12 keer meer dan de totale EU-handel in goederen. Gemiddeld is de totale EU-handel in goederen met het buitenland met zo’n 4-5% per jaar toegenomen sinds 2015.

Conclusie

De energietransitie heeft geleid tot een levendige handel in zowel transitiegrondstoffen als schone technologieën, waarbij de EU sterk afhankelijk is van buitenlandse leveranties, vooral uit China. Sinds 2017, mede door het Akkoord van Parijs over klimaatverandering, nam de handel in schone technologieën zoals elektrische voertuigen, batterijen en zonnepanelen fors toe. Deze toename weerspiegelt zich in een groei van 57% per jaar, veel hoger dan de groei van de totale EU-goederenhandel. Duitsland leidt zowel de import als export van schone technologieën, terwijl Nederland, door zijn strategische havenpositie, een belangrijke rol speelt in de doorvoer. Ondanks een structureel tekort aan transitiedelfstoffen, streeft de EU ernaar tegen 2040 zelfvoorzienend te zijn in 40% van haar koolstofarme technologieën. Handelsmaatregelen en stimulerend beleid, zoals de Clean Industrial Deal, blijven cruciaal om oneerlijke concurrentie te bestrijden en de EU clean tech industrie te ondersteunen. Dit legt de basis voor verdere groei in de handel en vervaardiging van schone technologieën voor de komende jaren.