NL Update – Effecten van onzekerheid sijpelen door in bbp-cijfers

De economische groei nam in het eerste kwartaal van 2025 toe met 0,1% k/k waar onze verwachting uitkwam op een sterkere groei van 0.5% k/k. In de onderliggende cijfers lijkt onzekerheid op het internationale speelveld door te sijpelen. Zo daalde de consumptie van huishoudens, ondanks aanhoudende hoge loongroei. Ook nam de uitvoer af en daalden de investeringen in vergelijking met het vierde kwartaal, die toen juist sterk stegen door het voorsorteren van bedrijven op veranderend beleid. Daarentegen bleef de consumptie van de overheid sterk en werd er minder ingeteerd op de voorraden dan in het voorgaande kwartaal. Deze twee factoren hielden de groei positief.

Huishoudens niet immuun voor internationale onzekerheid, ook beleid speelt rol

De groei van de consumptie door huishoudens zette in het eerste kwartaal niet door en liet daarentegen juist een daling zien van -0,2%. Volgens het CBS werd er vooral minder uitgegeven in de supermarkt en aan auto’s. Het laatste houdt waarschijnlijk verband met veranderend beleid rondom de BPM en milieuzones vanaf 1 januari 2025 waardoor huishoudens hun auto aankopen naar voren hebben gehaald.

Huishoudens zijn mogelijk toch terughoudend vanwege de internationale onzekerheid. Hetgeen ook terugkomt in het negatieve en verder dalende consumentenvertrouwen. Onzekerheid en het risico op ingrijpende beleidswijzigingen kan impact hebben op de economie, zelfs zonder daadwerkelijke wijzigingen. Onzekerheid kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat huishoudens uit voorzorg meer sparen. Iets wat we ook in de Nederlandse data observeren via de verhoogde spaarquote. Daarnaast zien we ook een kleine verruiming op de arbeidsmarkt, wat invloed kan hebben op de consumentenbestedingen.

‘Frontloading’ beperkt zichtbaar in de cijfers

Uit de maandelijkse data bleek al dat het bewijs van ‘frontloading’ – ofwel, het naar voren halen van invoer door Amerikaanse bedrijven om de invoertarieven voor te zijn – voor Nederland beperkt is. In Duitsland waren die signalen meer zichtbaar, waardoor we verwachtten dat er een klein ‘frontloading’ effect zichtbaar was door een verhoogde uitvoer van Nederlandse toeleveranciers naar Duitsland.

In de geaggregeerde handelsstatistieken zien we dat dit niet genoeg was om de uitvoer overeind te houden. De uitvoer daalde namelijk met -0,8% k/k. Als handelsland is Nederland sterk afhankelijk van internationale ontwikkelingen, waar onzekerheid naar verwachting ook een grote rol speelt.

De invoerheffingen van de Amerikaanse regering die nu van kracht zijn werden grotendeels aan het begin van het tweede kwartaal ingevoerd. De gevolgen hiervan op de Nederlandse groei zijn dus nog niet zichtbaar in de vandaag gepubliceerde cijfers. Naar verwachting zullen de invoertarieven de directe uitvoer naar de Verenigde Staten remmen.

Zwakke investeringen gedreven door beleid

De investeringen zijn met -2,2% k/k sterk gedaald. Dit staat in schril contrast met de forse toename in het vierde kwartaal, van 2,8% k/k. Toen werd er vooral meer geïnvesteerd in personenauto’s en bestelwagens, wat verband hield met de veranderend overheidsbeleid in 2025: per 1 januari zijn er belastingwijzigingen voor voertuigen doorgevoerd en is de regelgeving rondom milieuzones in steden aangepast. Na dit sterke vierde kwartaal vallen de investeringen nu dus terug, aangezien de aankopen naar voren zijn gehaald.

Daar tegenover staat dat de voorraadafbouw minder sterk was dan in het vierde kwartaal. Toen werd er flink ingeteerd op onder andere de gasvoorraden en op de bestaande voorraden van personenauto’s en bestelwagens, wat de groei toen drukte. Aangezien de voorraadafbouw nu minder sterk was dan in het eerdere kwartaal, wordt de groei hierdoor juist gestimuleerd en gaat er een opwaarts groei effect van uit.

Onzekerheid troef bij arbeidsmarktontwikkelingen

Onzekerheid en beleid spelen ook op de arbeidsmarkt een rol. De werkloosheid loopt sinds begin 2025 verder op. Uit de kwartaalcijfers blijkt dat de spanning op de arbeidsmarkt verder is afgenomen, van 1,07 naar 1,01 openstaande vacatures per werkloze. Daarnaast nam de banengroei voor het eerst sinds de pandemie af. Vooral in de sector handel, vervoer en horeca daalden het aantal werkzame personen en banen. Vooruitkijkend zijn dit waarschijnlijk ook de sectoren die het lastig gaan krijgen door de internationale ontwikkelingen, waardoor de trend niet snel zal keren. Tot slot speelt beleid mogelijk een rol in de arbeidsmarktontwikkelingen. Er was een sterke daling van het aantal zelfstandigen banen in het eerste kwartaal, dat samen kan hangen met de strengere handhaving op schijnzelfstandigheid en mogelijk ook verband houdt met toegenomen onzekerheid. Werknemers verkiezen in tijden van onzekerheid een vast contract boven een flexibel dienstverband.

Al met al kan de Nederlandse economie tegen een stootje, maar is het niet gevrijwaard van internationale onzekerheid. Ondanks dat die onzekerheid ook het binnenland raakt, denken we nog steeds dat de economie vooruitkijkend gedreven zal worden door de binnenlandse vraag. Op dit moment zijn we onze voorspellingen aan het herzien. In de komende weken zullen we deze naar buiten brengen in de Nederlandse economie in zicht.