Mensenrechtenconferentie: klachtenmechanisme helpt bij signaleren en oplossen misstanden

Hoe zorg je ervoor dat je mensenrechtenbeleid goed wordt uitgevoerd? Onder andere door het melden van mensenrechtenschendingen goed te regelen! Een klachtenmechanisme, ofwel een human rights remedy mechanism, kan betrokken partijen bij elkaar brengen om tot mogelijke oplossingen te komen. Belangrijk én een onderwerp waar nog veel ruimte is voor verbetering , zo weet Maartje van Aardenne, Head Social Impact & Human Rights team. Niet voor niets was het human rights remedy mechanism een belangrijk thema tijdens de recente mensenrechtenconferentie van ABN AMRO. “Een onderwerp waarbij bedrijven veel van elkaar kunnen leren,” zegt Phil Bloomer. Hij volgt als Executive Director van het Britse Business & Human Rights Resource Centre de ontwikkelingen rond deze klachtenmechanismen bij bedrijven en was een van de keynote speakers tijdens het congres.

Waarom organiseert ABN AMRO een bijeenkomst over dit onderwerp?

Maartje: “ABN AMRO beschouwt het respecteren van mensenrechten als integraal onderdeel van verantwoord zakendoen. Het niet goed uitvoeren van mensenrechtenbeleid of omgaan met misstanden kan leiden tot onomkeerbare schade voor mensen, maar ook tot financiële en reputatierisico’s voor ondernemingen. Veel bedrijven hebben inmiddels beleid op het gebied van mensenrechten, maar de verschillen tussen het beleid en de daadwerkelijke uitvoering zijn soms groot. ABN AMRO wil eraan bijdragen om dat te veranderen, bijvoorbeeld door tijdens het congres ervaringen te delen. Dat helpt bedrijven en financiële instellingen bij het verbeteren of opzetten van remedie- en klachtenmechanismen.”

Phil: “Zo’n mechanisme is belangrijk, want hoe goed de intenties van een onderneming ook zijn, er kunnen altijd zaken misgaan. Een klachtenmechanisme helpt om die fouten snel recht te zetten. Bovendien laten bedrijven met een klachtenmechanisme zien dat ze hun maatschappelijke rol serieus nemen. Dat is nodig: als we niet oppassen, raken bedrijven het vertrouwen van het grote publiek kwijt en het maatschappelijk draagvlak.”

Voor veel bedrijven is het inrichten van een mechanisme nieuw terrein. ABN AMRO startte in oktober een pilot. Welke inzichten kon de bank delen tijdens het congres?

Maartje: “Het Human Rights Remedy Mechanism van ABN AMRO moet het melden van mensenrechtenschendingen door zakelijke klanten van de bank vereenvoudigen. Ons doel is om betrokken partijen bij elkaar te brengen om tot oplossingen te komen. Een belangrijk inzicht dat we delen met andere banken en organisaties is dat je niet bang moet zijn voor klachten van mensen die mogelijk een mensenrechtenschending hebben ervaren. Zoals Phil ook aangeeft: we maken allemaal fouten, het gaat erom hoe je het goedmaakt. Dankzij een klachtenmechanisme detecteer je de zaken die fout gaan in een vroeg stadium. Voor het succes van een klachtenregeling is het ook belangrijk dat er een dialoog is tussen gelijken. Elke oplossing begint met goed luisteren.”

De sprekers waren het er tijdens de conferentie over eens dat steun van de top binnen bedrijven cruciaal is voor het voorkomen van mensenrechtenschendingen.

Phil: “Ontbreekt in de top de steun voor goed beleid op het gebied van mensenrechten, dan neemt het risico op misstanden toe in de hele toeleveringsketen. Zeker als er geen toegang is tot een klachtenmechanisme of andere rechtsmiddelen voor medewerkers en andere belanghebbenden. Sommige bestuurders zeggen – ‘we zijn er slechts zijdelings bij betrokken’ – maar zij worden uiteindelijk toch maatschappelijk verantwoordelijk gehouden.”

Keynote-spreker Mauricio Lazala, Chief Business and Human Rights Section van UN OHCHR, zei tijdens de conferentie: “Indirecte betrokkenheid bestaat niet als het om mensenrechten gaat.”

Phil: “Het is belangrijk dat ondernemingen en beleggers, mede door klachtenregelingen, weten wat er in de toeleveringsketen gebeurt. De inkooppraktijken van grote ondernemingen kunnen vooral aan het begin van de toeleveringsketen misstanden op het gebied van mensenrechten uitlokken. Denk maar aan inkopers die op het hoofdkantoor worden beloond voor het bedingen van kortingen op de al lage inkoopprijs. Je kunt bedenken welk negatief effect dat heeft op de werkdruk en de arbeidsomstandigheden in productielanden ver weg.”

Maartje: “Het verhaal van Jesús Javier Thomas González, president van de Bajío Sahuaro Foundation, tijdens het congres maakte dit duidelijk. Hij strijdt met de leden van Ejido El Bajío, in het Mexicaanse Gran Desierto de Altar, tegen een beursgenoteerd goudmijnbedrijf dat de fauna en flora in hun leefomgeving vernietigt. De ervaringen die hij deelde maken duidelijk waarom het belangrijk is om de dialoog te faciliteren.”

Hebben organisaties hier voldoende aandacht voor?

Maartje: “In de zaal zaten zakelijke klanten van ABN AMRO, maar ook andere financiële instellingen, investeerders, ngo’s en ratingbureaus zoals Morningstar. Een mooie basis om op voort te bouwen samen met onze klanten en andere financiële instellingen. Ook vertegenwoordigers van AMFORI (een internationale organisatie die bedrijven ondersteunt bij het verbeteren van duurzaamheid in hun toeleveringsketens, red.) en Oxfam waren aanwezig. Evenals vertegenwoordigers van ontwikkelingsbank FMO, dat al sinds 2014 een klachtenmechanisme heeft.”

Phil: “Het is goed om te zien dat grote, winstgevende bedrijven zoals Cisco en Samsung mensenrechtenbeleid hebben waarin de toegang tot herstel en verhaal goed zijn geregeld. Zij zijn beide actief in de ICT-sector, waar het risico op misstanden op het gebied van mensenrechten traditioneel groot is. Tegelijk is duidelijk dat er nog veel te doen is; ruim 60% van de bedrijven in onze Business & Human Rights Resource Centre-benchmark scoort een nul als het gaat om toegang tot een klachtenmechanisme.”

Wat is jullie advies aan bedrijven die werk willen maken van een klachtenmechanisme, of een bestaande regeling willen verbeteren?

Maartje: “Kies voor een helder, stapsgewijs proces. Dan is voor mensen duidelijk waar ze zich in het proces bevinden en wat ze kunnen verwachten.”

Phil: “De effectiviteit ervan wordt bepaald in de ontwerpfase. Betrek vanaf het begin de belanghebbenden die het mechanisme gaan gebruiken. Zij weten goed waar de obstakels op het gebied van mensenrechten liggen. Denk aan productiemedewerkers of de leiders van een inheemse gemeenschap.”

Maartje: “Benut bij het samenstellen van een klachtenmechanisme de ervaring van andere organisaties. Bijvoorbeeld die van ABN AMRO; wij helpen klanten graag bij het opzetten of verbeteren van hun eigen mechanismen.”