NL Update – Nederland importeert ook negatieve effecten van internationale onzekerheid

Alleen het risico op beleidswijzigingen heeft al impact op de economie

Zoals we in een eerdere publicatie beschreven, wordt de wereld geconfronteerd met historische onzekerheid. In normale omstandigheden is het voor ondernemers en huishoudens moeilijk om vooruit te kijken. De huidige geopolitieke onzekerheid maakt dit nog moeilijker, zo niet onmogelijk. Alleen al deze onzekerheid en het risico op beleidswijzigingen heeft impact op de economie, zelfs zonder dat er daadwerkelijke wijzigingen, zoals invoerheffingen, plaatsvinden. Zo kan onzekerheid er bijvoorbeeld voor zorgen dat bedrijven wachten met investeren en hebben huishoudens de neiging om meer te sparen, ten koste van consumptie.

We bekijken vier onzekerheidsindices uit de academische literatuur, gecreëerd op basis van tekstanalyse*. De onderstaande linker grafiek toont de indices. Ze zijn genormaliseerd, waardoor 0 de laagste en 100 de hoogste waarde is sinds 2010. De reeksen reflecteren geen absolute hoeveelheid risico, waardoor ze niet vergelijkbaar tussen elkaar zijn, alleen over tijd met de eigen reeks.

* De beleidsonzekerheidsindices van de VS en de EU zijn afkomstig van Baker, Bloom en Davis (2016). Geopolitiek risico is afkomstig van Caldara en Iacoviello (2021) en onzekerheid over handelsbeleid is afkomstig van Caldara, Iacoviello, Molligo, Prestipino en Raffo (2020).

Onzekerheid troef

Onzekerheid over handelsbeleid is vanzelfsprekend fors gestegen sinds de verkiezing van President Trump. Die onzekerheid is meer dan drie keer zo groot als tijdens zijn eerste presidentschap. De belangrijkste factor die bijdraagt aan de toegenomen onzekerheid komt vanuit het constant wijzigende Amerikaanse handelsbeleid. Importheffingen staan, ondanks het recente terugdraaien van delen van beleid, op recordhoogte. Beleid kan worden teruggedraaid waarmee de directe impact wordt verminderd, maar de onzekerheid is daarmee niet weggenomen. Daarbovenop is de algehele beleidsonzekerheid binnen de VS sinds de verkiezing van Trump toegenomen, bijvoorbeeld door de verschillende plannen rondom belastingwijzigingen. Ook in de EU is de beleidsonzekerheid toegenomen tot ongekende hoogtes. Verkiezingen in veel verschillende lidstaten, het plan van de Europese Commissie om regelgeving te vereenvoudigen en discussies over (gemeenschappelijke) defensie-uitgaven en andere begrotingskwesties – veelal door de veranderende relatie met de VS – hebben de Europese beleidskoers onzekerder gemaakt. Tot slot is geopolitiek risico na de Russische invasie in Oekraïne niet verder toegenomen, maar ligt het nog steeds hoger dan halverwege vorig jaar.

In deze publicatie kwantificeren we de mogelijke macro-economische impact van de toename in onzekerheid voor Nederland**.

** De analyse is gebaseerd op impulsresponsfuncties van een grote driemaandelijkse Bayesiaanse VAR die de impact van onzekerheid op macro-uitkomsten modelleert, waarbij wordt gecontroleerd voor een jaar macrogeschiedenis.

Nederlandse economie geraakt door internationale onzekerheid

In de bovenstaande rechtergrafiek bekijken we de impact van de vier verschillende vormen van onzekerheid op de Nederlandse economie. Deze berekeningen zijn gebaseerd op de toename in onzekerheid tussen januari en april 2025. In de figuur is het eenjarig procentpunt effect van deze onzekerheid opgenomen. Dit betekent dat de onzekerheidstoename in de bekeken maanden gedurende een jaar een cumulatieve impact kan hebben op het bbp; vooral door een daling van de investeringen. Zo leek bijvoorbeeld in de cijfers van het eerste kwartaal onzekerheid op het internationale speelveld door te sijpelen in de economie.

Eerder bekeken we de impact van onzekerheid op de eurozone. Als we inzoomen op de impact op Nederland, dan zien we dat onzekerheid het grootste effect heeft op de investeringen, al is de totale impact iets kleiner dan die van de bredere eurozone. Daarnaast lijken Nederlandse bedrijven relatief meer te kijken naar beleidsonzekerheid in de VS voor hun investeringsbeslissingen dan bedrijven in de eurozone. Hetzelfde geldt voor beleidsonzekerheid in de EU. Als handelsland wordt Nederland natuurlijk sterk beïnvloedt door internationale ontwikkelingen, wat mogelijk een verklaring is voor het verschil tussen Nederland en de bredere eurozone. Zo wordt de Nederlandse economie meer geraakt door geopolitieke risico’s.

Ook de Nederlandse consument wordt beïnvloed door onzekerheid. Voornamelijk door beleidsonzekerheid in de VS, mogelijk door de grote blootstelling van Nederlandse consumenten aan Amerikaans nieuws. Vergeleken met de eurozone trekt de Nederlandse consument zich ook meer aan van beleidsonzekerheid in de EU en geopolitiek risico. Het gemiddelde huishouden in Nederland lijkt daarmee zijn blik op de buitenwereld gericht te hebben. Zelfs voor de toename van de grote onzekerheid was de spaarquote van huishoudens in Nederland hoger dan voor de pandemie.

Ook binnenlandse beleidsonzekerheid drukt de activiteit

Ondanks dat er geen reeks is voor Nederlandse beleidsonzekerheid, kan dit ook zijn weerslag hebben op de Nederlandse economie. Het ontbreken van een oplossing op korte termijn voor een aantal knellende dossiers, zoals stikstof, het elektriciteitsnet en de woningmarkt zorgt eveneens voor onzekerheid. Voor een aantal van deze dossiers is gekozen om besluitvorming uit te stellen naar Prinsjesdag. Ook dit draagt bij aan een onzekere wereld, en draagt daarmee bij aan de negatieve effecten van onzekerheid op de economische activiteit.

Nederlandse economie kan tegen een stootje

Naast de directe impact van de tarieven op de handel met de VS en de wereldhandel, raakt onzekerheid dus ook de Nederlandse activiteit. Daarom nemen we, naast de directe en indirecte impact van de tarieven, ook de impact van onzekerheid mee in onze ramingen. In de huidige conjunctuur speelt mee dat de Nederlandse economie wel tegen een stootje kan, omdat de uitgangspunten van de Nederlandse economie sterk zijn. Denk aan een krappe arbeidsmarkt en het koopkrachtherstel van huishoudens. Ondanks de effecten van onzekerheid denken we nog steeds dat de economische groei komend jaar gedreven wordt door de binnenlandse vraag.