De strijd tegen de opwarming van de aarde en de gevolgen van zwaar weer vereist een wereldwijde verschuiving van economische activiteiten gebaseerd op fossiele brandstoffen naar een schone en energie-efficiënte economie. Deze transitie naar het bereiken van netto nul-emissies heeft aanzienlijke economische implicaties. Deze implicaties worden duidelijker wanneer we kijken naar specifieke componenten van het bbp in plaats van alleen de algemene macro-economische cijfers. Onderzoek en modellen geven consequent aan dat de negatieve economische gevolgen van fysieke risico's in een "hot house wereld" scenario veel groter en meer permanent zijn dan alle potentiële negatieve effecten van de transitie, zelfs als de transitie wanordelijk verloopt. Er is dus een sterke economische beweegreden om de opwarming van de aarde zoveel mogelijk te beperken. Deze notitie onderzoekt de belangrijkste transmissiemechanismen van transitierisico in de economie, met als doel de effecten op verschillende delen van de economie te verduidelijken.

In deze publicatie staan drie factoren die de productiekosten verhogen centraal: energieprijzen, milieubelastingen op gas en elektra en de CO2-heffing. Allereerst gaan we in op de trend in de marges van zeer energie-intensieve bedrijven en de industriele bedrijven die minder energie-intensief zijn. We kijken daarbij ook wat de impact is van het fossiele energieverbruik versus de energieprijzen. Vervolgens gaan we in op de milieubelastingen – ook in internationaal verband – en de impact van de CO2-heffing in de Nederlandse industrie. Tot slot gaan we in op de-industrialisatie in Nederland en in hoeverre dit al realiteit is geworden. We onderzoeken bovendien op welke manier de aangekondigde lastenverlichting van de overheid hun uitwerking kunnen hebben op de verduurzaming van de sector. We sluiten af met een conclusie. (Photo by Mario Caruso on Unsplash)

Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) maakt integraal deel uit van de Green Deal van de EU en is ontworpen om het speelveld voor binnenlandse en buitenlandse producenten gelijk te maken en koolstoflekkage te minimaliseren. Het Omnibus-voorstel van de Europese Commissie biedt vereenvoudigingen om de administratieve lasten te verlichten, zodat de meeste emissies gedekt blijven.

Met meer geopolitieke onrust, bespreken EU-landen opties om de defensie-uitgaven op te voeren en de financiering ervan te regelen. Hiervoor zijn drie opties: financiering met schulden, verhoging van belastingen en/of bezuinigingen of gebruik van EU-programma's.

Onlangs publiceerden we een ESG & Economie over de koolstofcyclus. Er zijn verschillende plaatsen om koolstof op te slaan, zoals in de lithosfeer, dat is de korst en de bovenste vaste mantel (inclusief fossiele brandstofvoorraden), in de bodem, in planten, in de oceaan en in de atmosfeer. Maar om de klimaatverandering te beperken, zouden we de koolstof die is opgeslagen in de atmosfeer moeten beperken. Volgens het Wereldwijde koolstofbudget is er slechts 65 Gt, 160 Gt en 305 Gt koolstof over voor de 1,5°C, 1,7°C en 2,0°C paden. Dit vertaalt zich in een CO2-budget van 238 Gt CO2, 586 Gt CO2 en 1.117 Gt CO2 voor respectievelijk de 1,5°C-, 1,7°C- en 2,0°C-paden. In het huidig tempo van mondiale uitstoot van 41,6 Gt CO2 per jaar is het budget over ongeveer 6 jaar al op voor het 1,5°C-scenario. Dus er is behoefte aan technologieën die koolstof uit de atmosfeer halen en opslaan. Sinds afgelopen jaar hebben we verschillende rapporten gepubliceerd over het gebruik van koolstofafvang en -opslag en geo-engineering voor koolstofvastlegging. In deze publicatie richten we ons op twee technologieën, namelijk het halen van CO2 uit de atmosfeer (DAC) of het halen van CO2 uit de oceaan (DOC en eDOC). DOC is een relatief nieuwe technologie. In de volgende paragrafen vergelijken we deze technologieën en bekijken we hun voor- en nadelen. We eindigen met een conclusie.

In 2024 hebben Nederlandse bedrijven die onder het Europese emissiehandelsysteem vallen (EU-ETS) meer CO2 uitgestoten dan een jaar geleden. De toename was volgens de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) 2,3%, wat neerkomt op zo’n 1,4 miljoen ton meer CO2-uitstoot. In deze korte update over de emissies onder EU-ETS bedrijven bekijken we niet alleen de emissies in Nederland, maar vergelijken we dit met de trends in de emissies van de overige 26 lidstaten van de EU. Daarnaast belichten we de trend in de koolstofkosten. Aan de hand van de verwachtingen in de CO2-prijs en het pad in de emissies richting 2030, maken we een inschatting van de koolstofkosten in de periode tot aan 2030.

Koolstof kan worden opgeslagen in de atmosfeer, de oceaan, de bodem, de vegetatie en in de lithosfeer. Dit is een gesloten systeem. Om de temperatuurstijging te beperken, moet ook de hoeveelheid koolstof die is opgeslagen in de atmosfeer worden beperkt. Dit kan door koolstof op te slaan ergens anders.

In 2025 is de prijsindex voor transitiegrondstoffen met 10% gestegen, met name door het sterke herstel van de koperprijs en de eerste tekenen van herstel in Chinese industriële activiteit.