Het Economisch Bureau schrijft regelmatig over ontwikkelingen in de macro-economie. Hierbij onze laatste voorspellingen over de rente- en valutaontwikkelingen, energieprijzen en de economische trend in ontwikkelde en opkomende markten.

Terwijl een handelsakkoord tussen de VS en de EU onzeker blijft, is de de-escalatie tussen de VS en China positief voor de vooruitzichten van de EZ. Het herstel op korte termijn is beperkt door invoerheffingen; overheidsinvesteringen verhogen de groeivooruitzichten in 2026. Door deflatoire krachten zal de ECB de rente waarschijnlijk langzaam verder verlagen tot 1,5% in september.

De bbp-groei 0,1% k/k in het eerste kwartaal – een zwakke start van het jaar nog voordat de Amerikaanse invoerheffingen van kracht werden. We hebben onze groeiverwachtingen verlaagd naar 1,2% voor 2025 (was 1,4%) en 1,0% voor 2026 (was 1,3%). Naast de directe en indirecte impact van de tarieven, drukt onzekerheid ook op onze voorspellingen.

De ‘zachte’ cijfers over het consumenten- en ondernemersvertrouwen zijn snel verslechterd als gevolg van het beleid van de Amerikaanse regering. De ‘harde’ cijfers zijn op peil gebleven, deels dankzij het ‘frontloading’ effect van de invoerheffingen. Maar nu begint de negatieve impact ook in de harde cijfers zichtbaar te worden.

Macrodata over april tonen impact escalatie handelsoorlog voorafgaand aan ‘Genève-akkoord’ met VS. (Tijdelijke) verlaging van tarieven verzacht de exportschok naar de VS, maar onzekerheid blijft groot. We verhogen onze groeiramingen voor 2025/2026 naar 4,7% (van 4,1%) en 4,2% (van 3,9%).

De kans is groot dat de mondiale vraag naar schone koolstofarme technologieën (ook wel ‘clean tech’ of ‘low carbon technologies’) de komende jaren verder zal toenemen. In Europa zal de groei van de vraag naar schone technologieën hoofdzakelijk gevoed door de noodzaak van het halen van de gestelde klimaatdoelen. Belangrijk is dan dat niet alleen de productiecapaciteit voor schone technologieën wordt uitgebreid op het Europese continent, maar bovenal dat de handelsstromen in schone technologieën open en toegankelijk blijven. Het hebben van inzicht in de mondiale handelsstromen van schone technologieën en de marktontwikkelingen in dit segment is van belang voor zowel het bedrijfsleven als voor beleidsmakers die actief zijn met de energietransitie. Het helpt bij het identificeren van eventuele risico's en mogelijke kansen. In deze publicatie gaan we in op de belangrijkste trends in de handelsstromen van schone technologieën in de EU-27. Wij belichten niet alleen wat de verhoudingen zijn in de import en de export van schone technologieën in de EU-27, maar laten ook zien welke landen de belangrijkste handelspartners voor de EU-27 zijn. Wij merken op dat de EU-lidstaten onderling grote verschillen laten zien in de handel van schone technologieën en dat slechts een handjevol landen het verschil maakt hierin. Tot slot gaan we in op de groei van de handel in schone technologieën. Uit de data blijkt dat sinds 2017 de handel in schone technologieën een veel sterkere groei heeft laten zien dan de totale handel in goederen in de EU-27. We sluiten af met een conclusie.

De strijd tegen de opwarming van de aarde en de gevolgen van zwaar weer vereist een wereldwijde verschuiving van economische activiteiten gebaseerd op fossiele brandstoffen naar een schone en energie-efficiënte economie. Deze transitie naar het bereiken van netto nul-emissies heeft aanzienlijke economische implicaties. Deze implicaties worden duidelijker wanneer we kijken naar specifieke componenten van het bbp in plaats van alleen de algemene macro-economische cijfers. Onderzoek en modellen geven consequent aan dat de negatieve economische gevolgen van fysieke risico's in een "hot house wereld" scenario veel groter en meer permanent zijn dan alle potentiële negatieve effecten van de transitie, zelfs als de transitie wanordelijk verloopt. Er is dus een sterke economische beweegreden om de opwarming van de aarde zoveel mogelijk te beperken. Deze notitie onderzoekt de belangrijkste transmissiemechanismen van transitierisico in de economie, met als doel de effecten op verschillende delen van de economie te verduidelijken.

In deze publicatie staan drie factoren die de productiekosten verhogen centraal: energieprijzen, milieubelastingen op gas en elektra en de CO2-heffing. Allereerst gaan we in op de trend in de marges van zeer energie-intensieve bedrijven en de industriele bedrijven die minder energie-intensief zijn. We kijken daarbij ook wat de impact is van het fossiele energieverbruik versus de energieprijzen. Vervolgens gaan we in op de milieubelastingen – ook in internationaal verband – en de impact van de CO2-heffing in de Nederlandse industrie. Tot slot gaan we in op de-industrialisatie in Nederland en in hoeverre dit al realiteit is geworden. We onderzoeken bovendien op welke manier de aangekondigde lastenverlichting van de overheid hun uitwerking kunnen hebben op de verduurzaming van de sector. We sluiten af met een conclusie. (Photo by Mario Caruso on Unsplash)

Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) maakt integraal deel uit van de Green Deal van de EU en is ontworpen om het speelveld voor binnenlandse en buitenlandse producenten gelijk te maken en koolstoflekkage te minimaliseren. Het Omnibus-voorstel van de Europese Commissie biedt vereenvoudigingen om de administratieve lasten te verlichten, zodat de meeste emissies gedekt blijven.

Met meer geopolitieke onrust, bespreken EU-landen opties om de defensie-uitgaven op te voeren en de financiering ervan te regelen. Hiervoor zijn drie opties: financiering met schulden, verhoging van belastingen en/of bezuinigingen of gebruik van EU-programma's.

Onlangs publiceerden we een ESG & Economie over de koolstofcyclus. Er zijn verschillende plaatsen om koolstof op te slaan, zoals in de lithosfeer, dat is de korst en de bovenste vaste mantel (inclusief fossiele brandstofvoorraden), in de bodem, in planten, in de oceaan en in de atmosfeer. Maar om de klimaatverandering te beperken, zouden we de koolstof die is opgeslagen in de atmosfeer moeten beperken. Volgens het Wereldwijde koolstofbudget is er slechts 65 Gt, 160 Gt en 305 Gt koolstof over voor de 1,5°C, 1,7°C en 2,0°C paden. Dit vertaalt zich in een CO2-budget van 238 Gt CO2, 586 Gt CO2 en 1.117 Gt CO2 voor respectievelijk de 1,5°C-, 1,7°C- en 2,0°C-paden. In het huidig tempo van mondiale uitstoot van 41,6 Gt CO2 per jaar is het budget over ongeveer 6 jaar al op voor het 1,5°C-scenario. Dus er is behoefte aan technologieën die koolstof uit de atmosfeer halen en opslaan. Sinds afgelopen jaar hebben we verschillende rapporten gepubliceerd over het gebruik van koolstofafvang en -opslag en geo-engineering voor koolstofvastlegging. In deze publicatie richten we ons op twee technologieën, namelijk het halen van CO2 uit de atmosfeer (DAC) of het halen van CO2 uit de oceaan (DOC en eDOC). DOC is een relatief nieuwe technologie. In de volgende paragrafen vergelijken we deze technologieën en bekijken we hun voor- en nadelen. We eindigen met een conclusie.

In 2024 hebben Nederlandse bedrijven die onder het Europese emissiehandelsysteem vallen (EU-ETS) meer CO2 uitgestoten dan een jaar geleden. De toename was volgens de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) 2,3%, wat neerkomt op zo’n 1,4 miljoen ton meer CO2-uitstoot. In deze korte update over de emissies onder EU-ETS bedrijven bekijken we niet alleen de emissies in Nederland, maar vergelijken we dit met de trends in de emissies van de overige 26 lidstaten van de EU. Daarnaast belichten we de trend in de koolstofkosten. Aan de hand van de verwachtingen in de CO2-prijs en het pad in de emissies richting 2030, maken we een inschatting van de koolstofkosten in de periode tot aan 2030.

Koolstof kan worden opgeslagen in de atmosfeer, de oceaan, de bodem, de vegetatie en in de lithosfeer. Dit is een gesloten systeem. Om de temperatuurstijging te beperken, moet ook de hoeveelheid koolstof die is opgeslagen in de atmosfeer worden beperkt. Dit kan door koolstof op te slaan ergens anders.

In 2025 is de prijsindex voor transitiegrondstoffen met 10% gestegen, met name door het sterke herstel van de koperprijs en de eerste tekenen van herstel in Chinese industriële activiteit.

In deze publicatie beantwoorden wij de vraag hoe de weg van de Nederlandse economie en haar sectoren naar het ultieme 2050-klimaatneutrale doel eruit zou kunnen zien. Met name kijken we hier naar de impact die alle koolstofarme technologieën kunnen hebben op de vermindering van de broeikasgassen voor 21 sectoren in onze zogenoemde Sector Technology Pathways richting 2050. Welke sectoren zijn de zwaargewichten in de transitie, waar is het verminderen van broeikasgassen een grotere uitdaging en welke knelpunten komen we op de weg naar 2050 tegen?

Klimaatverandering zorgt voor grotere risico’s die vaker voorkomen en meer schade veroorzaken aan Nederlandse woningen. Deze studie gaat over de vraag in welke wijken de risico’s van klimaatverandering maar ook de kosten van verduurzaming voor woningeigenaren of voor panden mogelijk te veel zijn om te dragen. Wij noemen dit ‘klimaatkwetsbare’ wijken.

De Rijn, de drukst bevaren rivier van Europa, is van groot economisch belang. Als gevolg van droogte zijn er zowel in 2018 als in 2022 perioden geweest waarin het waterpeil in de Rijn tot een kritiek niveau is gedaald, waardoor de binnenvaart ernstig werd beperkt. Volgens het Kiel Institute for the World Economy leidde het lage waterpeil in november 2018 tot een daling van de industriële productie met 1,5 procent, waardoor het Duitse bbp met 0,4 procent daalde. 1)

Artificiële intelligentie (AI) heeft de potentie om de productiviteit en de groei van het BBP te stimuleren Het effect op de productiviteit is waarschijnlijk J-vormig: eerst een daling, dan met enige vertraging een stijging.

Het woord stagflatie zingt weer rond. De inflatie is hoog en de vooruitzichten voor de economie verslechteren. De combinatie van hoge inflatie en stagnatie van de bbp-groei kwam ook voor in de jaren zeventig en tachtig. De huidige situatie kent diverse paralellen met die periode. Net als toen stijgen de voedsel- en energieprijzen en verzwakt het sentiment ten aanzien van de economie. Maar, er zijn ook belangrijke verschillen. Zo ligt de focus van het monetair beleid tegenwoordig op inflatie en is de arbeidsmarkt anders georganiseerd. Dat stelt enigszins gerust. Toch is dit geen reden om achterover te leunen, want het risico van stagflatie is daarmee nog niet uitgewist. Andere bedreigingen, zoals achterblijvende productiviteitsgroei, dienen zich namelijk aan. Het is daarom zaak alert te blijven en de economie te blijven hervormen.

Inzichten uit een onderzoek in Nederland. Door de opwarming van de aarde neemt de kans op overstromingen toe. Indien dit risico niet in de huizenprijzen is meegenomen, ontstaat de vrees voor een plotselinge schok op de huizenmarkt, die de financiële stabiliteit kan beïnvloeden. Onze onderzoeksresultaten geven geen uitsluitsel, maar wijzen erop dat de huidige overstromingsrisico's niet (volledig) zijn ingeprijsd in de woningwaarde. De belangrijkste methodologische uitdaging bij het meten van de impact van overstromingsrisico op huizenprijzen is het vinden van vergelijkbare huizen zonder al te veel waarnemingen te verliezen.